این روزها بازار کتاب روز به روز نحیف‌تر و کم‌رمق‌تر می‌شود و به نظر می‌رسد برای هیچ کس حتی اهالی کتاب هم مهم نیست کاغذی که قبل از دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد بندی ۱۵ هزار تومان بود و یا اصلا چرا اینقدر دور می‌رویم سال گذشته همین موقع بندی ۸۰ هزار تومان بوده است و حالا ناشر طفلک باید بندی ۲۴۰ هزار تومان بخرد.
در اثنای بررسی کتابهای چاپی دوره قاجار به یادداشتی در اول یک کتاب چاپی برخورد نمودم که جالب توجه است. اهمیتش از این حیث است که چقدر فرهنگ و صد البته کتاب بیچاره است که در دوره‌های مختلف همیشه تحت سیطره سیاست بوده است.
چقدر بد است که تاثیرات جریانات سیاسی و حتی اقتصادی بر کتاب در دوره‌های مختلف تا کنون به صورت جدی بررسی نشده است. هرچند جسته و گریخته مقالات و یادداشت‌های نگاشته شده اما به نظرم این خودش موضوع چندین کتاب و پایان‌نامه در سطح دکتری است.
این روزها بازار کتاب روز به روز نحیف‌تر و کم‌رمق‌تر می‌شود و به نظر می‌رسد برای هیچ کس حتی اهالی کتاب هم مهم نیست, کاغذی که قبل از دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد بندی ۱۵ هزار تومان بود و یا اصلا چرا اینقدر دور می‌رویم سال گذشته همین موقع بندی ۸۰ هزار تومان بوده است و حالا ناشر طفلک باید بندی ۲۴۰ هزار تومان بخرد.
در اثنای بررسی کتابهای چاپی دوره قاجار به یادداشتی در اول یک کتاب چاپی برخورد نمودم که جالب توجه است. اهمیتش از این حیث است که چقدر فرهنگ و صد البته کتاب بیچاره است که در دوره‌های مختلف همیشه تحت سیطره سیاست بوده است.
چقدر بد است که تاثیرات جریانات سیاسی و حتی اقتصادی بر کتاب در دوره‌های مختلف تا کنون به صورت جدی بررسی نشده است. هرچند جسته و گریخته مقالات و یادداشت‌های نگاشته شده اما به نظرم این خودش موضوع چندین کتاب و پایان‌نامه در سطح دکتری است.
نه اینکه فکر کنیم الان در این برهه از زمان سیاستزدگی کتاب و فرهنگ را دارد نابود می‌کند، خیر از قرار معلوم همیشه اینچنین بوده است و شاید یکی از بزرگترین‌هایش چپاول مغول است، جهانگشایی مغول چه کرد با سابقه تاریخی ما و چه کتابخانه‌ها و کتابهایی که در این جهانگشایی سوختند و هیچ اثری از آنها باقی نماند. و تا دهه‌ها و یا قرن‌ها علم و دانش و هنر ایرانی را خشکاند.
در دوره قاجار هم انقلاب مشروطه با همه خوبی‌هایش مضراتی برای فرهنگ داشته است. دوره‌ای که حرف فقط سیاست بود و نقل مجالس مشروطه‌خواهی و یا مشروطه‌نخواهی بود شاید فقط تا حدی اوضاع جراید آن دوران خوب بود که به نظرم باید این را هم بررسی کرد!
یادداشت محمدحسین خوانساری مشتی نمونه خروار از بی‌تفاوتی جامعه آن روزگار به کتاب و فرهنگ است، درد جامعه کتاب نخوان و جامعه بی‌تفاوت و جامعه سیاست زده، که هرچند در آن به گروه خاصی اجتماعی اشاره شده اما این درد تنها مختص به آن گروه اجتماعی نیست و دردی فراگیر است .
کتابت این کتاب توسط زین العابدین خوانساری قمی در غره ربیع الاول سال ۱۳۲۳قمری به اتمام رسیده و تاریخ انتشار آن نیز در ترقیمه کتاب همان سال ۱۳۲۳قمری ذکر شده است و این در حالی است که انتشار کتاب آنهم بعد از کلی ناامیدی و به شکلی ناقص قریب به ۲۶ سال به طول انجامیده است و در صفحه اول کتاب که این یادداشت آمده تاریخ سنه ۱۳۴۹ ثبت شده است؟!
محمدحسین خوانساری بیان می‌دارد که من تمام همتم و مال و دارایی‌ام را گذاشتم و نزدیک پانصد تومان هزینه کردم تا نسخه مصححی از کتاب «تذکره الفقهاء» علامه حلی را آماده کنم (این کتاب در چاپ جدید و خوب موسسه آل البیت قم ۱۵ جلد شده است) اما زمانی که شروع به انتشار و نشر این کتاب کردم و حدود ۲۰ جزء (مجلد حاضر از قرار معلوم جلد دوم کتاب می‌باشد که جلد اول آن از ابتدای مبحث طهارت تا انتهای مبحث بیع را شامل می‌شده است و البته این بخش از جلد دوم تنها بخش دیون و توابع آن مانند حجر و ضمان و وکاله و … را شامل میگردد. ) از کتاب منتشر شد انقلاب گردید. به گونه‌ای که زمین از علمای دینی و طلاب خالی شد. البته مراد محمدحسین خوانساری این است که خوانندگان کتاب که عمدتا طلاب و علمای دین هستند از قرار معلوم تمایلی برای خرید و یا پیش‌خرید این کتاب نداشتند. به شکلی که از اتمام چاپ این کتاب مایوس شدم و هرچه به دوستان و مساعدت کنندگانی که می‌شناختم اصرار کردم که مرا در چاپ و انتشار کامل این کتاب کمک کنند هیچ کس جواب مرا نداد.
در نتیجه محمدحسین خوانساری همین بخشی را که چاپ نموده صحافی می‌کند و به دوستانی که می‌شناسد هدیه می‌دهد و از آنها می‌خواهد که اگر متمولی در ایران و یا خارج ایران از بزرگان و تجار و ملاکین می‌شناسند به او معرفی کنند تا برای اتمام چاپ و انتشار کتاب که حدود ۱۲۰۰ تومان پول نیاز دارد به او کمک کنند. اما از قرار معلوم هیچگاه چنین اتفاقی نمی‌افتد و انتشار بقیه کتاب تذکره الفقهاء که کتاب فقهی مهمی در میان آثار فقهی مورد مطالعه شیعیان است سالهای سال به تاخیر می‌افتد.
در ذیل فهرست کتاب «تذکره الفقها» نگاشته علامه حلی که در چاپخانه علمی به سال ۱۳۴۹قمری چاپ و انتشار یافته است چنین آمده است:
اعلمو یا اخوانی انی قد بذلت غایه الجهد حالا و صرفت قریبا من خمسماته تومان مالا فی تهیه هذه النسخه المارکه المصححه الموجوده و لما شرعت فی طعها و نشرها طلبا لمرضات الله و طبعت عشرین جزءً منها صادفت الانقلابات الدهریه و تصاریفها حتی ضاقت الارض العماء الدینیه و طالبها فجری ماجری و ذهب منی ما ذهب حتی صرت مایوسا و من نفقه اتمام طبع هذا الکتاب معسورا و کلما توجهت الی اخوانی واصررت المساعده والمشارکه ما اجابنی احد الا بالیاس فحینئذ ما رایت دا الا باحیاء هذه الاجزاء الحاضره المشتمله لعده کتب من الفقه فجمعتها فی دفه او لفه واهدیتها لاخوانی والتزم ان وافقنی و اعاننی بعض المتولین فی بلاد الایران و غیره من الاعیان و التجار و الملاکین فی نفقه ماتین والف تومان المصروف فی ابتیاع القرطاس واجره الطبع منفرا او مشترکا ان اسلم الیهم بقیه نسخه الحاضره مجانا واطبع لهم و ارسلت الیهم لاهدائهم الی الطالبین المستحقین لیکون لهم ذخیره فی یوم المعاد و انا اقل الحاج محمدحسین الخوانساری سنه ۱۳۴۹ وکان محل الرجوع طهران مطبعه العلمی
در اثنای بررسی کتابهای چاپی دوره قاجار به یادداشتی در اول یک کتاب چاپی برخورد نمودم که جالب توجه است. اهمیتش از این حیث است که چقدر فرهنگ و صد البته کتاب بیچاره است که در دوره‌های مختلف همیشه تحت سیطره سیاست بوده است.
چقدر بد است که تاثیرات جریانات سیاسی و حتی اقتصادی بر کتاب در دوره‌های مختلف تا کنون به صورت جدی بررسی نشده است. هرچند جسته و گریخته مقالات و یادداشت‌های نگاشته شده اما به نظرم این خودش موضوع چندین کتاب و پایان‌نامه در سطح دکتری است.
نه اینکه فکر کنیم الان در این برهه از زمان سیاستزدگی کتاب و فرهنگ را دارد نابود می‌کند، خیر از قرار معلوم همیشه اینچنین بوده است و شاید یکی از بزرگترین‌هایش چپاول مغول است، جهانگشایی مغول چه کرد با سابقه تاریخی ما و چه کتابخانه‌ها و کتابهایی که در این جهانگشایی سوختند و هیچ اثری از آنها باقی نماند. و تا دهه‌ها و یا قرن‌ها علم و دانش و هنر ایرانی را خشکاند.
در دوره قاجار هم انقلاب مشروطه با همه خوبی‌هایش مضراتی برای فرهنگ داشته است. دوره‌ای که حرف فقط سیاست بود و نقل مجالس مشروطه‌خواهی و یا مشروطه‌نخواهی بود شاید فقط تا حدی اوضاع جراید آن دوران خوب بود که به نظرم باید این را هم بررسی کرد!
یادداشت محمدحسین خوانساری مشتی نمونه خروار از بی‌تفاوتی جامعه آن روزگار به کتاب و فرهنگ است، درد جامعه کتاب نخوان و جامعه بی‌تفاوت و جامعه سیاست زده، که هرچند در آن به گروه خاصی اجتماعی اشاره شده اما این درد تنها مختص به آن گروه اجتماعی نیست و دردی فراگیر است .
کتابت این کتاب توسط زین العابدین خوانساری قمی در غره ربیع الاول سال ۱۳۲۳قمری به اتمام رسیده و تاریخ انتشار آن نیز در ترقیمه کتاب همان سال ۱۳۲۳قمری ذکر شده است و این در حالی است که انتشار کتاب آنهم بعد از کلی ناامیدی و به شکلی ناقص قریب به ۲۶ سال به طول انجامیده است و در صفحه اول کتاب که این یادداشت آمده تاریخ سنه ۱۳۴۹ ثبت شده است؟!
محمدحسین خوانساری بیان می‌دارد که من تمام همتم و مال و دارایی‌ام را گذاشتم و نزدیک پانصد تومان هزینه کردم تا نسخه مصححی از کتاب «تذکره الفقهاء» علامه حلی را آماده کنم (این کتاب در چاپ جدید و خوب موسسه آل البیت قم ۱۵ جلد شده است) اما زمانی که شروع به انتشار و نشر این کتاب کردم و حدود ۲۰ جزء (مجلد حاضر از قرار معلوم جلد دوم کتاب می‌باشد که جلد اول آن از ابتدای مبحث طهارت تا انتهای مبحث بیع را شامل می‌شده است و البته این بخش از جلد دوم تنها بخش دیون و توابع آن مانند حجر و ضمان و وکاله و … را شامل میگردد. ) از کتاب منتشر شد انقلاب گردید. به گونه‌ای که زمین از علمای دینی و طلاب خالی شد. البته مراد محمدحسین خوانساری این است که خوانندگان کتاب که عمدتا طلاب و علمای دین هستند از قرار معلوم تمایلی برای خرید و یا پیش‌خرید این کتاب نداشتند. به شکلی که از اتمام چاپ این کتاب مایوس شدم و هرچه به دوستان و مساعدت کنندگانی که می‌شناختم اصرار کردم که مرا در چاپ و انتشار کامل این کتاب کمک کنند هیچ کس جواب مرا نداد.
در نتیجه محمدحسین خوانساری همین بخشی را که چاپ نموده صحافی می‌کند و به دوستانی که می‌شناسد هدیه می‌دهد و از آنها می‌خواهد که اگر متمولی در ایران و یا خارج ایران از بزرگان و تجار و ملاکین می‌شناسند به او معرفی کنند تا برای اتمام چاپ و انتشار کتاب که حدود ۱۲۰۰ تومان پول نیاز دارد به او کمک کنند. اما از قرار معلوم هیچگاه چنین اتفاقی نمی‌افتد و انتشار بقیه کتاب تذکره الفقهاء که کتاب فقهی مهمی در میان آثار فقهی مورد مطالعه شیعیان است سالهای سال به تاخیر می‌افتد.
در ذیل فهرست کتاب «تذکره الفقها» نگاشته علامه حلی که در چاپخانه علمی به سال ۱۳۴۹قمری چاپ و انتشار یافته است چنین آمده است:
اعلمو یا اخوانی انی قد بذلت غایه الجهد حالا و صرفت قریبا من خمسماته تومان مالا فی تهیه هذه النسخه المارکه المصححه الموجوده و لما شرعت فی طعها و نشرها طلبا لمرضات الله و طبعت عشرین جزءً منها صادفت الانقلابات الدهریه و تصاریفها حتی ضاقت الارض العماء الدینیه و طالبها فجری ماجری و ذهب منی ما ذهب حتی صرت مایوسا و من نفقه اتمام طبع هذا الکتاب معسورا و کلما توجهت الی اخوانی واصررت المساعده والمشارکه ما اجابنی احد الا بالیاس فحینئذ ما رایت دا الا باحیاء هذه الاجزاء الحاضره المشتمله لعده کتب من الفقه فجمعتها فی دفه او لفه واهدیتها لاخوانی والتزم ان وافقنی و اعاننی بعض المتولین فی بلاد الایران و غیره من الاعیان و التجار و الملاکین فی نفقه ماتین والف تومان المصروف فی ابتیاع القرطاس واجره الطبع منفرا او مشترکا ان اسلم الیهم بقیه نسخه الحاضره مجانا واطبع لهم و ارسلت الیهم لاهدائهم الی الطالبین المستحقین لیکون لهم ذخیره فی یوم المعاد و انا اقل الحاج محمدحسین الخوانساری سنه ۱۳۴۹ وکان محل الرجوع طهران مطبعه العلمی