دیدگاه پذیرفته شده در میان پژوهشگران غربی، نخستین شواهد قرآن نویسی ایرانیان را از اوایل سدۀ چهارم هجری به بعد، و به خط کوفی مشرقی می‌انگارد. من در این مقاله کوشیده‌ام با ارائۀ اسناد و دلایلی نشان دهم سنت کتابت قرآن به خط کوفی اولیه در ایران و به ویژه در خراسان از سدۀ دوم هجری رواج داشته است و بسیاری از مصاحف قرآنی به خط کوفی که غربیان متعلق به مناطق مختلفی چون شامات، شمال آفریقا و عراق می‌دانند، درواقع حاصل ابتکار ایرانیان در خراسان قدیم یا ایران مرکزی بوده است. <br />
<br />
کتابت پیوسته از ویژگی‌های کتابت قرآن از نخستین نمونه‌های حجازی تا نمونه‌های کوفی در قرون بعدی بوده است. ایرانیان در برخورد نخست خود با این نسخه‌های قرآنی، احتمالاً از همین سیستم تبعیت کرده‌اند، اما به تدریج در برخی مناطق شرقی، یعنی خراسان و ماوراء النهر از ادامۀ آن تن زده و کلمات عربی را در پایان سطر تقطیع نکرده‌اند. این شیوه باید بسیار زودتر در کتابت ایرانیان از قرآن به خط کوفی اولیه در سده‌های دوم و سوم هجری رخ داده باشد.<br />
<br />
روشن است که همه می‌پذیرند که قرآن نویسی ایرانی با خط کوفی ایرانی یا مشرقی از اواخر قرن سوم نمونه‌ها و شواهد بسیار دارد، اما تلاش من این است که نشان دهم ایرانیان سه قرن منتظر و تماشاگر نمانده‌اند تا یکباره از آغاز قرن چهارم کتابت مصاحف قرآن را آغاز کنند، درست همچنانکه از همان آغاز، در کار تولید و تطوّر دانش‌هایی چون نحو عربی، و قرائات، و تفسیر، و حدیث از دیگر مناطق جغرافیایی جهان اسلام پیشی گرفته بودند.<br />
<br />
این مقاله همراه با مجموعه مقالاتی دیگر، در کتابی ویراستۀ فرانسوا دِروش، از سوی انتشارات بریل در اواخر سال 2024 انتشار یافته است:<br />
<br />
<br />
<br />
کتابت پیوسته از ویژگی‌های کتابت قرآن از نخستین نمونه‌های حجازی تا نمونه‌های کوفی در قرون بعدی بوده است. ایرانیان در برخورد نخست خود با این نسخه‌های قرآنی، احتمالاً از همین سیستم تبعیت کرده‌اند، اما به تدریج در برخی مناطق شرقی، یعنی خراسان و ماوراء النهر از ادامۀ آن تن زده و کلمات عربی را در پایان سطر تقطیع نکرده‌اند. این شیوه باید بسیار زودتر در کتابت ایرانیان از قرآن به خط کوفی اولیه در سده‌های دوم و سوم هجری رخ داده باشد.<br />
<br />
روشن است که همه می‌پذیرند که قرآن نویسی ایرانی با خط کوفی ایرانی یا مشرقی از اواخر قرن سوم نمونه‌ها و شواهد بسیار دارد، اما تلاش من این است که نشان دهم ایرانیان سه قرن منتظر و تماشاگر نمانده‌اند تا یکباره از آغاز قرن چهارم کتابت مصاحف قرآن را آغاز کنند، درست همچنانکه از همان آغاز، در کار تولید و تطوّر دانش‌هایی چون نحو عربی، و قرائات، و تفسیر، و حدیث از دیگر مناطق جغرافیایی جهان اسلام پیشی گرفته بودند.<br />
<br />
این مقاله همراه با مجموعه مقالاتی دیگر، در کتابی ویراستۀ فرانسوا دِروش، از سوی انتشارات بریل در اواخر سال 2024 انتشار یافته است:<br />
<br />
Morteza Karimi-Nia, “Against Scriptio Continua: Iranian Approaches to the Copying of the Qurʾān during the Second and Third Centuries AH (Eighth and Ninth Centuries CE),” in: The Qur’an and Its Handwritten Transmission, edited by François Déroche, Leiden: Brill, 2024, pp. 190-208.
<br /><br />